Postanowienie w przedmiocie prawa pomocy

II SA/Wr 234/23 22.08.2023 r.

POSTANOWIENIE

Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu Anna Kowalska

po rozpoznaniu w dniu 22.08.2023 r.

na posiedzeniu niejawnym

wniosku Janiny Nowak o przyznanie prawa pomocy

w sprawie ze skargi

na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Wałbrzychu

z dnia 15.07.2023 r. nr SKO.WR.456/23

w przedmiocie zasiłku rodzinnego wraz z dodatkami

postanawia:

I. umorzyć postępowanie z wniosku o przyznanie prawa pomocy w części obejmującej     żądanie zwolnienia od kosztów sądowych; II. odmówić wnioskodawczyni przyznania prawa pomocy przez ustanowienie radcy     prawnego.

Anna Kowalska (podpis referendarza sądowego)

UZASADNIENIE

Wnioskiem złożonym na urzędowym formularzu PPF, który wpłynął do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu w dniu 18.08.2023 r. Janina Nowak zwróciła się o zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Zgodnie z oświadczeniem o stanie rodzinnym ww. prowadzi gospodarstwo domowe wspólnie z Markiem Nowakiem oraz Zofią Nowak. Z kolei w świetle złożonego oświadczenia o majątku i dochodach wnioskodawczyni oraz osoby pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym nie posiadają jakichkolwiek nieruchomości, zasobów pieniężnych oraz przedmiotów wartościowych, tj. o wartości powyżej 1000 zł. Źródłem dochodów wnioskodawczyni oraz jej męża są wynagrodzenia ze stosunku pracy w kwotach po 2500 zł brutto miesięcznie. W tym stanie należało wskazać, co następuje: W pierwszej kolejności należy odnieść się do kwestii zwolnienia od kosztów sądowych w kontekście przedmiotu wniesionej do sądu skargi. Przedmiotem skargi w niniejszym postępowaniu była bowiem decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Wałbrzychu wydana w sprawie dotyczącej odmowy przyznania zasiłku rodzinnego wraz z dodatkami. To oznacza, że w niniejszej sprawie zastosowanie znajdzie regulacja zawarta w art. 233 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2022 r. poz. 329), zgodnie z którym strona skarżąca działanie, bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach z zakresu pomocy i opieki społecznej nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych. W świetle powyższego wnioskodawczyni jest w niniejszej sprawie ustawowo zwolniona od ponoszenia kosztów sądowych, a zatem nie ma obowiązku ich uiszczania. W konsekwencji wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych należało uznać za bezprzedmiotowy i umorzyć postępowanie w tym zakresie na podstawie art. 246 § 1 pkt 3 w zw. z art. 225 § 1 i § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2022 r. poz. 329), o czym orzeczono jak w pkt I sentencji postanowienia. Rozpoznania wymaga zaś żądanie skarżącej ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Zgodnie z brzmieniem art. 245 § 1 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Natomiast prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. W myśl art. 246 § 1 ww. ustawy, przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje: 1) w zakresie całkowitym - gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek      kosztów postępowania; 2) w zakresie częściowym - gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów      postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Stosownie do przepisu art. 249 § 1 przedmiotowego aktu normatywnego, adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego można ustanowić dla strony, która nie zatrudnia lub nie pozostaje w innym stosunku prawnym z adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub rzecznikiem patentowym. Nie dotyczy to adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego ustanowionego na podstawie przepisów o prawie pomocy. Przywołane przepisy regulujące instytucję prawa pomocy stanowią odstępstwo od generalnej zasady ponoszenia kosztów postępowania sądowoadministracyjnego zawartej w art. 199 ww. ustawy. Zatem to rzeczą wnioskodawcy jako zainteresowanego jest wykazanie, iż jego sytuacja materialna jest na tyle trudna, że uzasadnia wyjątkowe traktowanie, o którym mowa w przytoczonych przepisach. Tym samym to na nim spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uprawniającej do skorzystania z prawa pomocy, zaś rozstrzygnięcie w tej kwestii zależy wyłącznie od tego, co zostanie przez stronę udowodnione. Ze złożonego przez wnioskodawczynię oświadczenia o stanie rodzinnym, wynikało, że ww. prowadzi gospodarstwo domowe wspólnie z Markiem Nowakiem oraz Zofią Nowak. Z kolei w świetle złożonego oświadczenia o majątku i dochodach ww. jak i osoby pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym nie posiadają jakichkolwiek nieruchomości, zasobów pieniężnych oraz przedmiotów wartościowych, tj. o wartości powyżej 1000 zł. Celem potwierdzenia danych zawartych we wniosku o przyznanie prawa pomocy a odnoszących się do sytuacji majątkowej i dochodów wnioskodawczyni oraz jej męża, zarządzeniem referendarza sądowego z dnia 19.08.2023 r. wnioskodawczyni została zobowiązana do przedłożenia: a) odpisów zeznań podatkowych za lata 2021 oraz 2022 składanych do urzędu skarbowego      przez wnioskodawczynię samodzielnie oraz przez Marka Nowaka a w przypadku ich      nieskładania - odpisów imiennych informacji o wysokości osiągniętego dochodu lub      rocznego obliczenia podatku za ww. lata; b) wyciągów i wykazów ze wszystkich posiadanych przez wnioskodawczynię oraz      Marka Nowaka rachunków bankowych, na których gromadzone są środki pieniężne,      obrazujących historię i salda tych rachunków w okresie ostatnich 6 miesięcy, a w      przypadku ich nieposiadania złożenia stosownych oświadczeń w tym przedmiocie; c) dokumentów obrazujących wysokość ponoszonych w okresie ostatnich 3 miesięcy      kosztów utrzymania wnioskodawczyni i osób wchodzących w skład gospodarstwa      domowego (utrzymanie lokalu, opłaty za energię elektryczną, gaz, ogrzewanie, internet,      lekarstwa, zakup odzieży i obuwia, inne); d) oświadczenia w przedmiocie zarejestrowanych na wnioskodawczynię lub Marka Nowaka      pojazdów mechanicznych (z podaniem ich marki, modelu, roku produkcji oraz wartości). Zgodnie bowiem z art. 250 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, jeżeli oświadczenie strony zawarte we wniosku okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, strona ma obowiązek złożyć na wezwanie, w zakreślonym terminie dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego. Z ww. zobowiązania wnioskodawczyni wywiązała się w sposób selektywny. W dniu 21.08.2023 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu wpłynęły bowiem wyłącznie: - potwierdzenia wykonania operacji na rachunku bankowym należącym do      wnioskodawczyni z miesiąca lipca 2023 r.; - oświadczenie wnioskodawczyni, w świetle którego generowane z wynagrodzenia za      pracę w wysokości 2500 zł środki w całości przeznaczane są na bieżące utrzymanie, w      tym zakup żywności, ubrań oraz rzeczy potrzebnych dla domu; z oświadczenia wynikało      ponadto, że wnioskodawczyni nie posiada jakichkolwiek oszczędności gdyż niewielkie      dochody na to nie pozwalają; - oświadczenie Marka Nowaka, w świetle którego ww. nie posiada rachunku bankowego; z      oświadczenia wynikało ponadto, że ponoszone przez ww. wydatki na mieszkanie      wynoszą 1200 zł miesięcznie. Pozostała część wynosząca około 1300 zł przeznaczana jest      na bieżące zakupy - żywność, środki czystości oraz kupno ubranek dziecięcych. Należy mieć na uwadze, że przy rozpoznawaniu wniosku o przyznanie prawa pomocy nie prowadzi się dochodzenia, w sytuacji, gdy dokładne dane umożliwiające pełną ocenę stanu majątkowego oraz możliwości płatniczych wnioskodawcy nie są znane, gdyż uchyla się on od złożenia stosownych dokumentów bądź oświadczeń w tym przedmiocie. Jak już bowiem wskazano, to sprawą zainteresowanego jest wykazanie zasadności złożonego wniosku w świetle ustawowych przesłanek przyznania prawa pomocy. Stosownie zaś do treści art. 246 § 2 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zawierać oświadczenie strony obejmujące dokładne dane o jej stanie majątkowym i dochodach, a jeżeli wniosek składa osoba fizyczna, ponadto dokładne dane o stanie rodzinnym. Co istotne, wniosek ten składany jest pod rygorem odpowiedzialności karnej określonej w art. 233 § 1 Kodeksu karnego, o czym świadczy treść rubryki 7 formularza wniosku PPF. Warto ponadto podkreślić, że przepis art. 250 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, który miał w sprawie zastosowanie, nakłada na podmiot wnioskujący o przyznanie prawa pomocy obowiązek współdziałania z sądem w zakresie gromadzenia dowodów źródłowych i wyjaśnienia wszystkich okoliczności w celu ustalenia rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych. Brak tej współpracy przez niedostarczenie dokumentów bądź nieskładnie wyczerpujących oświadczeń musi mieć z kolei wpływ na dokonywaną ocenę wniosku o przyznanie prawa pomocy (por.: Robert Sawuła, Gromadzenie materiału dowodowego. Obowiązek współdziałania strony z sądem (w:) Robert Kędziora, Robert Sawuła, Hubert Izdebski, Koszty postępowania w sprawach administracyjnych i sądowoadministracyjnych, Warszawa 2016, s. 265). Należy zauważyć, że wnioskodawczyni w wykonaniu ww. zarządzenia nie przedłożyła wszystkich żądanych dokumentów ograniczając się wyłącznie do przesłania potwierdzeń wykonania operacji na rachunku bankowym i dwóch pisemnych oświadczeń. W żaden sposób nie odniesiono się zaś do obowiązku przesłania zeznań podatkowych wnioskodawczyni i jej męża za lata 2021 - 2022 oraz oświadczenia w przedmiocie posiadanych pojazdów mechanicznych. Nie przedłożono również jakichkolwiek dokumentów potwierdzających ponoszenie kosztów utrzymania wnioskodawczyni i osób, z którymi ww. prowadzi wspólne gospodarstwo domowe. Niewystarczające jest w tej materii poprzestanie jedynie na pisemnych oświadczeniach wnioskodawczyni i jej męża. Podanych w tych oświadczeniach danych nie sposób bowiem zweryfikować. Z kolei z przesłanych potwierdzeń wykonania operacji na rachunku bankowym nie wynika w żaden sposób jakimi środkami finansowymi dysponowała wnioskodawczyni w ostatnim okresie czasu. Chodziło bowiem o przedstawienie dokumentów obrazujących stan zgromadzonych środków pieniężnych a nie ilość wykonanych w danym okresie czasu operacji. Mając na uwadze wskazaną powyżej regulację normatywną jak i ww. okoliczności faktyczne, w tym wybiórcze wykonanie zarządzenia z dnia 19.08.2023 r. stwierdzić należy, iż wnioskodawczyni nie udowodniła dostatecznie, że spełnia ustawowe przesłanki przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym. Jak wskazano powyżej, przyznanie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym ma miejsce, gdy strona wykaże obiektywny i rzeczywisty brak możliwości poniesienia kosztów postępowania. Oznacza to, że rozpoznający wniosek referendarz nie może domniemywać sytuacji materialnej i życiowej wnioskodawczyni i osób pozostających z nią we wspólnym gospodarstwie domowym. W realiach sprawy - wobec braku wyczerpującego wyjaśnienia aktualnej sytuacji finansowej wnioskodawczyni - nie jest więc możliwe określenie, że ww. nie może ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Rzeczywista sytuacja majątkowa wnioskodawczyni - z uwagi na jej postawę - nie została bowiem ustalona w sposób rzetelny i jednoznaczny. Zatem niewykazała przesłanek, o których mowa w art. 246 § 1 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. W konsekwencji, na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 w zw. z art. 245 § 2 ww. ustawy orzeczono jak w punkcie II sentencji postanowienia odmawiając przyznania prawa pomocy w zakresie ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika z urzędu.

Anna Kowalska (podpis referendarza sądowego)